Vloek of zegen van een HBO-plafond binnen het publieke veiligheidsdomein

In een serie van drie artikelen onderzoekt projectleider en loopbaancoach Wil Houtzager de zin en onzin van het zogeheten ‘HBO-plafond’. Het gaat dan om de harde eis dat een medewerker vanaf een bepaald functieniveau alleen mag doorstromen als hij/zij beschikt over een HBO-diploma.

In zijn werk ontmoet Wil regelmatig professionals met jaren ervaring en stevige vakkennis, die worden afgewezen voor functies waarvoor ze inhoudelijk geschikt zijn – puur omdat het diploma ontbreekt. In dit eerste artikel staan we stil bij de basis: wat is het HBO-plafond, en hoe kijken organisaties en medewerkers ernaar?

Wat is het HBO-plafond?

Het HBO-plafond betekent dat je voor bepaalde functies alleen in aanmerking komt als je een HBO-diploma hebt. Organisaties hanteren deze eis om twee redenen. Allereerst omdat het werk- en denkniveau dat nodig is voor de functie in lijn zou zijn met wat je leert op een HBO-opleiding. Soms is de specifieke inhoud van die opleiding ook van belang. Daarnaast is er het idee van ontwikkelpotentieel: iemand die op jonge leeftijd een HBO-diploma behaalt, zou meer kans hebben om zijn of haar denkniveau verder te ontwikkelen en zo door te groeien naar zwaardere functies. Goed voor de persoon, én voor de organisatie.

De praktijk: doorgroeien zonder diploma

In het publieke veiligheidsdomein – zoals bij Defensie, Politie, DJI, Douane, Brandweer, Handhaving & Toezicht en Ambulancediensten – zijn veel uitvoerende functies op MBO-niveau. Professionals maken zich het vak eigen, ontwikkelen zich in de praktijk en volgen aanvullende opleidingen, trainingen en cursussen. Ze groeien door binnen hun vakgebied op basis van ervaring en vakmanschap. Totdat ze verder willen groeien – en tegen het plafond oplopen. Ondanks hun ervaring en kennis worden ze afgewezen omdat het diploma ontbreekt. Dat leidt tot frustratie en onbegrip. Alsof je loopbaan halverwege plots wordt stilgezet.

Twee perspectieven

Vanuit het perspectief van de organisatie is de eis te begrijpen: functies vragen om een bepaald niveau van denken en handelen, en een diploma biedt daarvoor een objectieve maatstaf. Bovendien wil je als organisatie mensen in huis hebben die kunnen doorgroeien naar hogere functies. Maar vanuit het perspectief van de medewerker voelt het onrechtvaardig. Zeker als die al jaren het werk doet op – of boven – het gevraagde niveau. Kennis en ervaring tellen niet altijd mee, als ze niet met een diploma zijn ‘afgetekend’

Hoe nu verder?

In het volgende artikel onderzoeken we of een HBO-diploma in de praktijk écht noodzakelijk is – of dat er ook andere manieren zijn om geschiktheid aan te tonen

‍